| 1577 |
|
ಹಾಸ್ಯ |
1. ಹಾಸ್ಯಗಾರ. 2. ಹಾಸ್ಯಪಾತ್ರ. 3. ಹಾಸ್ಯ ಸನ್ನಿವೇಶ ಹಾಸ್ಯವು ಪೂರ್ವ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಕೋಡಂಗಿ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟು ಹಾಸ್ಯಗಳ ರೂಪದಲ್ಲೂ, ಕತೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಗಳಿಕೆ ದೂತ, ಯುದ್ಧ ದೂತ, ಕಿರಾತ ಪಡೆ, ಮಂತ್ರವಾದಿ, ಜ್ಯೋತಿಷಿ, ಪುರೋಹಿತ, ಅಪಶಕುನ ಹಾಸ್ಯ, ಚಾರಕ, ಗೂಢಚಾರ, ಸಂದೇಶಚರ, ಸಖಿ, ಹಾಸ್ಯಗಾರನ ಹೆಂಡತಿ, ಕೊರವಂಜಿ, ದೂತಿ - ಮೊದಲಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಹಾಸ್ಯರೂಪದಲ್ಲೂ ಬರುತ್ತದೆ. ಹಾಸ್ಯಗಾರನು ವಹಿಸುವಾಗ ಬ್ರಹ್ಮ, ಋಷಿ, ನಾರದ ಮೊದಲಾದವೂ - ಹಾಸ್ಯಪಾತ್ರಗಳೆಂದೇ ಗ್ರಹಿಕೆ. ಹಾಸ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿ ಕೆಲವು ಸಂಪ್ರದಾಯ ಗಳಿದ್ದು, ಉಳಿದ ಪಾತ್ರಗಳು, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುವಾಗುವಂತೆ, ಅದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಬೇಕು, 'ಕ್ರಮ' ದಂತೆ 'ಹಾಸ್ಯ' ವನ್ನು ಮಾತಾಡಿಸಬೇಕೆಂಬುದು ಪದ್ಧತಿ. |
|
|
|
|
|
ಸಮಗ್ರ ಯಕ್ಷಗಾನ ರಂಗ ಅಥವಾ ಕರಾವಳಿಯ ಎಲ್ಲ ತಿಟ್ಟುಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯ |
|
|
| 1578 |
|
ಹಾಸ್ಯಗಾರ |
ಹಾಸ್ಯಕಾರ, ವಿದೂಷಕ. ಮೇಳದ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲೊಬ ಬಡಗುತಿಟ್ಟು ಭಾಗವತನ ಬಳಿಕ, ಮದ್ದಲೆಗಾರ, ಮುಖ್ಯವೇಷದವನು (ತೆಂಕುತಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣದ ವೇಷಧಾರಿ, ಬಡಗುತಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ವೇಷಧಾರಿ), ಹಾಸ್ಯಗಾರ- ಇವರಿಗೆ ಸಮಾನ ಸ್ಥಾನವೆಂಬ ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಹಾಸ್ಯಗಾರನಿಗೆ, ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರತಿಭೆಯೊಂದಿಗೆ, ಯಕ್ಷಗಾನದ ಅಂಗೋಪಾಂಗಗಳ ಜ್ಞಾನವಿರಬೇಕೆಂದೂ, ಭಾಗವತಿಕೆ, ಮದ್ದಲೆ ವಾದನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ವೇಷಗಳನ್ನೂ ಮಾಡಬಲ್ಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರಬೇಕೆಂದೂ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಿರ್ಣಯ.
ಹಿಂದೆ, ಈಗಿನಂತೆ, ಕಲಾವಿದನು ನೇರವಾಗಿ ಹಾಸ್ಯಗಾರನಾಗಿ ಬರುವ ಕ್ರಮವಿರಲಿಲ್ಲ. ಕೋಡಂಗಿ, ನಿತ್ಯವೇಷ, ಪುಂಡುವೇಷ, ಸ್ತ್ರೀವೇಷಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಬಳಿಕ ಹಾಸ್ಯಗಾರನಾಗುವ ಕ್ರಮವಿತ್ತು. ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನ ವೇಷಧಾರಿಯಾಗಿ, ಬಣ್ಣದ ವೇಷಗಳ ಹಂತವನ್ನೂ ಮುಗಿಸಿ ಹಾಸ್ಯಗಾರನ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬರುವುದೂ ಇತ್ತು. ಈ ಹಾಸ್ಯಗಾರನೆಂಬವನು, ವಿದೂಷಕನೂ, ರಂಗಕರ್ಮಿಯೂ, ಸಾಮಾಜಿಕನೂ ಎಲ್ಲವೂ ಆಗಿದ್ದು, ಈ ಪಾತ್ರವು ಭಾರತದ ಬಹುಶಃ ಎಲ್ಲ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರಂಗಭೂಮಿಗಳಲ್ಲೂ ಇರುವಂತಹದು. 'ಮೂಡಲಪಾಯ' ದ 'ಸಾರಥಿ'ಯಲ್ಲೂ, ತೆರುಕ್ಕೂತ್ತಿನ 'ಕಟ್ಟಿಯಕ್ಕಾರ' ನಲ್ಲೂ, ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನ ರೂಪದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂಶಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ.
ಹಾಸ್ಯಗಾರಿನ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಎರಡು ವಿಭಾಗವಾಗಿ ನೊಡಬಹುದು : ರಂಗದ ಒಳಗೆ ಮತ್ತು ಹೊರಗೆ. ರಂಗದ ಹೊರಗೆ, ಭಾಗವತನಿಗೆ ಈತನು ಸಹಾಯಕನೆನ್ನಬಹುದು. ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ರಂಗಕ್ಕೂ ಚೌಕಿಗೂ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಇರುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ಇವನ ಒಂದು ಕೆಲಸ. ವೇಷಗಳು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ರಂಗಕ್ಕೆ ಹೋಗುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಇವನ ಹೊಣೆ. ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಬದಲಿವೇಷ ಮಾಡಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವೂ ಇವನಿಗಿದ್ದಿತು. ಮೇಳವು ಆಟ ಆಡಿಸುವವರ ಮನೆಗೆ ಬಂದಾಗ, ನೀಡುವ ಬೆಲ್ಲ ನೀರು ಮತ್ತು ತಾಂಬೂಲಗಳನ್ನು ಪಡೆದು ಹಂಚುವುದು ಈತನಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು. ಆಟದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ವೀಳ್ಯವನ್ನು ಈತನೇ ಪಡೆದು ಭಾಗವತರ ಕೈಗೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ. (ಬಡಗುತಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀ ವೇಷದವನು ಈ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವನು). ರಂಗದಲ್ಲಿ, ಹಲವು ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಈತನು, ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಬಹುರೂಪಿ. ಹಳೆಯ ಕ್ರಮದಂತೆ ಆಟದ ಅವಧಿಯ ಬಹುಭಾಗ, ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ರಾತ್ರಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೂ ಈತನು ರಂಗದಲ್ಲಿರಬೇಕಿತ್ತು. ಈಗೀಗ ಈ ಅವಧಿ ತುಸು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.
ಹಾಸ್ಯಗಾರನು ವಹಿಸುವ ಪಾತ್ರಗಳು:
1. ದೂತ/ ಚಾರಕರು : ಸ್ವರ್ಗದೂತ, ರಾಕ್ಷಸ ದೂತ, ದ್ವಾರಪಾಲಕ, ಕುದುರೆದೂತ, ಗಡಿಬಿಡಿ ದೂತ, ಕಾವಲುಗಾರ, ಸಂದೇಶ ವಾಹಕ, ಹೊಗಳಿಕೆ ದೂತ, ಸುದರಿಕೆ ಹಾಸ್ಯ, ಕರೆದಾಗ ಬರುವ ಸೇವಕ ಇತ್ಯಾದಿ- ಇಲ್ಲೆಲ್ಲ ದೂತನೆಂದರೆ ಚಾರಕ, ಸೇವಕನೆಂದರ್ಥ.
2. ಋಷಿಗಳು: ನಾರದ, ದೂರ್ವಾಸ, ಶಾಪಕೊಡುವ ಋಷಿಗಳು, ಕೆಲವು ಅಮುಕ್ಯ ಋಷಿ ಪಾತ್ರಗಳು, ಬೈರಾಗಿ.
3. ಅಪಶಕುನ ಬ್ರಾಹ್ಮ, ಪುರೋಹಿತ, ಜ್ಯೋತಿಷಿ, ಮಂತ್ರವಾದಿ.
4. ಅಪಶಕುನ ಹಾಸ್ಯಗಳು : ಒಂಟಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ವಿಧವೆ, ಕುಂಬಾರ, ಗಾಣಿಗ ಇತ್ಯಾದಿ.
5. ಆಪ್ತ ಸಖ, ಕೊಕ್ಕೆಚಿಕ್ಕ ಮೊದಲಾದವು.
6. ಮಂತ್ರಿ: ಬಭ್ರುವಾಹನನ ಮಂತ್ರಿ, ಗದಾಪರ್ವದ ಸಂಜಯ.
7. ಕೆಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪಾತ್ರಗಳು : ಮುದಿಯಪ್ಪಣ್ಣ, (ಬೇಟೆಗಾರರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ) ವನಪಾಲಕ, ನಳಚರಿತ್ರೆಯ ಶನಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಬಾಹುಕ, ಕೊರವಂಜಿ, ಚಿತ್ರಗುಪ್ತ, ದಾರುಕ, ಭಿಕ್ಷುಕ, ಜಾಂಬವಂತ, ಗುಹ, ದಾಶರಾಜ, ಅಧಿರಥ ಇತ್ಯಾದಿ.
8. ವರಕೊಡುವ ಬ್ರಹ್ಮ (ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಬ್ರಹ್ಮ), ಮಿತಾವಕಾಶದ ಬೃಹಸ್ಪತಿ, ಶುಕ್ರ, ವಸಿಷ್ಠ ಇತ್ಯಾದಿ.
9. ಸ್ತ್ರೀ ಪಾತ್ರಗಳು : ಅತ್ತೆ, ಭಿಕ್ಷುಕಿ, ಮುದುಕಿ, ಮಂಥರೆ, ಕುಬ್ಜೆ, ಕೊರವಂಜಿ, ದೂತಿ.
10. ಪೂರ್ವರಂಗದ ಕಟ್ಟು ಹಾಸ್ಯಗಳು ಹಲವು.
11. ತೆ. ಹೊಗಳಿಕೆ ಹಾಸ್ಯ : ಎಂದರೆ, ಪೂರ್ವರಂಗದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಸ್ತ್ರೀ ವೇಷದೊಡನೆ ಈ ಪಾತ್ರ ಬರುತ್ತದೆ. ಮೇಳದ ದೇವರು, ಸ್ಥಳ ದೇವರು, ಆಟ ಆಡಿಸಿದವರ ಹೊಗಳಿಕೆಗಳನ್ನು, ಭಾಗವತನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು, ಹೇಳಬೇಕು.
ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಟದ ಕೊನೆಗೆ ವೀಳ್ಯ ಪಡೆಯುವಾಗ ದೇವರ ಮತ್ತು ಆಡಿಸಿದವರ ಹೊಗಳಿಕೆ ಹೇಳಬೇಕು. ಹಾಸ್ಯಗಾರನು ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಚೌಕಿ ಎನ್ನುವರು. ಇದು ಚೌಕಿಯಲ್ಲಿ ದೇವರಿಗೆ ಇದಿರಾಗಿದ್ದು, ವೇಷಧಾರಿಗಳ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳ ಕೊನೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಹಾಸ್ಯವೆಂಬುದು ಒಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ 'ವೇಷ' ಅಲ್ಲ. ವ್ಯಕ್ತಿಯೇ. ಹಾಸ್ಯಗಾರನೇ ಹಾಸ್ಯಪಾತ್ರ. ಅವನಿಗೊಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆ ಇದ್ದು, ಅವನ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಔಚಿತ್ಯದ ನಿಯಮಗಳು ಸಡಿಲಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಈ ಹಾಸ್ಯಗಾರನೆಂಬವನು, ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ಒಂದು ಪಾತ್ರವೂ, ರಂಗದ ಪಾತ್ರಗಳ ಆತ್ಮೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯೂ, ಅವರ ಅಂತರಂಗದ ಒಂದು ಅಂಶವೂ, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯೂ ಆಗಿದ್ದು, ಪುರಾಣ-ವರ್ತಮಾನ, ಪಾತ್ರ-ಪೇಕ್ಷಕ, ಪ್ರಸಂಗ-ಪ್ರದರ್ಶನ, ಕಥೆ-ನಿಜಜಗತ್ತು ಹೀಗೆ ವಿವಿಧ ದ್ವಂದ್ವಗಳ ಕೊಂಡಿಯೂ, ಆಗಿರುವ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಹಾಸ್ಯಗಾರನು ಭಾಗವತರನ್ನು, ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು, ದೇವರನ್ನು ಸಹ ಟೀಕಿಸಬಹುದು. ತಮಾಷೆ ಮಾಡಬಹುದು. ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಮುಕ್ತವಾದ, ಒಂದು ಸ್ಥಾನ. ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳ ಮುಖವರ್ಣಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಅಂತಹ ವೈವಿಧ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಪಾಲ್ಪ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಮಾತ್ರ, ಆಗಿಂದಾಗ ಮೂಡಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದುವು. ವೇಷ ಸಾಮಗ್ರಿಯೂ ಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ಈಗ ದೂತರ ಹಲವು ಬಗೆಗಳನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿ, ಚಿತ್ರಿಸುವ ಕ್ರಮವಿದೆ. ಅದೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಂತ್ರಿಕ, ಗೂಢಚಾರಕ, ಗೋಪಾಲಕ, ಮುದಿಯಪ್ಪಣ್ಣ, ವನಪಾಲಕ ಮೊದಲಾದ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವೇಷ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳೂ ಇವೆ. |
|
|
|
|
|
ಸಮಗ್ರ ಯಕ್ಷಗಾನ ರಂಗ ಅಥವಾ ಕರಾವಳಿಯ ಎಲ್ಲ ತಿಟ್ಟುಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯ |
|
|
Adobe Acrobat Reader (External website that opens in a new window) 
Word Viewer (in any version till 2003) - External website that opens in a new window
Excel Viewer 2003 (in any version till 2003) - External website that opens in a new window
PowerPoint Viewer 2003 (in any version till 2003) - External website that opens in a new window
Adobe Flash Player (External website that opens in a new window) 
Windows Media Player (External website that opens in a new window)